Không chỉ rộng nhất thế giới tính theo diện tích đất,
Marlbork còn là lâu đài gạch lớn nhất - xây từ khoảng 30 triệu viên gạch.
Lâu đài Malbork, còn có tên Marienburg, được xây dựng vào
thế kỷ 13 bởi các hiệp sĩ Tueton (một trong 4 dòng hiệp sĩ lớn nhất thời Trung
cổ, cũng là lực lượng quan trọng trong các cuộc Thập tự chinh). Sau cuộc chinh
phục vương quốc Phổ và nhằm củng cố quyền kiểm soát đối với khu vực, những hiệp
sĩ này cho xây Marienburg (nghĩa là lâu đài của Mary).
Lâu đài nằm ở vùng biên giới của châu Âu thời trung cổ, đến
năm 1945 nó thuộc về Ba Lan và được đổi tên thành Marlbork. Lâu đài nằm trên bờ
trũng của sông Nogat, cách biển Baltic khoảng 40 km. Dòng sông tạo thành ranh
giới tự nhiên cho khu đất rộng 52 mẫu Anh (hơn 21 hecta), gấp 4 lần diện tích
bao quanh lâu đài Windsor của Nữ hoàng Anh. Hai mặt còn lại của lâu
đài được bảo vệ bởi đầm lầy và mặt duy nhất, quay về phía nam là mặt để phòng
thủ. Toàn bộ khu phức hợp được bao bọc bởi ba vòng tường phòng thủ khép kín, củng
cố bằng các hầm ngục và tháp canh. Lâu đài trở thành pháo đài lớn nhất thế giới
thời Trung cổ.
Lâu đài rộng lớn này được hoàn thiện theo từng giai đoạn. Đầu tiên là Upper Castle. Nó là pháo đài trung tâm, được khởi công khoảng năm 1276 và mở rộng đáng kể sau đó. Trong Upper Castle có tu viện, nhà thờ, nhà chương, ký túc xá, nhà ăn, nhà bếp... Middle Castle là trung tâm hành chính, và nơi ở của khách. Outer Castle gồm các văn phòng, nhà ở cho nhân viên...
Lâu đài được xây bằng gạch vì trong vùng thiếu đá xây dựng
chất lượng tốt. Tuy nhiên, khi xây dựng, các hiệp sĩ Teuton đều rất quan tâm đến
kết cấu nhà, sao cho đủ chắc chắn để lâu đài có thể đứng vững trước những kẻ
xâm lược. Do đó, từ 1,2m đến 2,1m chân các bức tường đều được xây bằng đá tảng
lấy ở sông. Gạch được nung tại chỗ ở sân ngoài bằng bùn lấy từ sông. Ước tính
có khoảng 30 triệu viên gạch được sử dụng cho công trình đồ sộ này.
Vị trí chiến lược của lâu đài Malbork trên sông cho phép các hiệp sĩ Tueton độc quyền về giao thương cũng như thu phí đường sông từ những con tàu đi qua. Sau khoảng 150 năm cai trị, lâu đài đổi chủ khi bị quân đội Ba Lan chiếm đóng vào năm 1457. Nó trở thành dinh thự hoàng gia của các vị vua Ba Lan trong 300 năm sau đó, dài gấp đôi thời gian mà các hiệp sĩ Teuton cai trị.
Năm 1772, lâu đài bị bỏ hoang, xuống cấp rồi trở thành
doanh trại cho quân đội Phổ. Năm 1794, các chuyên gia xây dựng, đứng đầu là kiến
trúc sư người Phổ David Gilly, tới khảo sát cấu trúc của lâu đài để cân nhắc giữ
hay phá bỏ Malbork. Bản phác thảo của lâu đài vài năm sau đó được con trai của
Gilly xuất bản để đông đảo công chúng có thể tiếp cận. Những bản khắc này đã
khiến công chúng tìm hiểu lại lịch sử lâu đài và các hiệp sĩ Teuton. Sau đó,
công trình trở thành biểu tượng của lịch sử Phổ và ý thức dân tộc. Việc trùng
tu được bắt đầu, kéo dài theo từng giai đoạn trong hơn một trăm năm.
Thời Đức Quốc xã, lâu đài trở thành địa điểm hành hương.
Đức Quốc xã thường xuyên sử dụng hình ảnh của các Hiệp sĩ Teuton để tuyên truyền
và quán triệt tư tưởng cho binh lính. Trong Chiến tranh Thế giới thứ hai, nhiều
cuộc giao tranh diễn ra trong khu vực và lâu đài bị hư hại nặng do pháo kích của
quân Đồng minh. Gần nửa công trình bị tàn phá. 70 năm tiếp theo, lâu đài dần được
khôi phục theo hình dáng ban đầu, đến năm 2016 mới hoàn thành.
Hiện tại, lâu đài hoạt động như một bảo tàng và Malbork được coi là điểm hút khách "bom tấn" của thị trấn Malbork. Cách dễ nhất để đến lâu đài là xuất phát từ thành phố cảng Gdansk bằng tàu hỏa. Tùy theo loại tàu bạn chọn, thời gian đi mất từ 28 đến 55 phút. Giá vé từ 12 USD.
Tour phổ biến nhất là du khách tự do khám phá lâu đài và
cầm theo tai nghe có phát lời thuyết minh thay cho hướng dẫn viên du lịch. Giá
thuê thiết bị này là gần 3 USD. Chuyến tham quan lâu đài kéo dài ít nhất ba tiếng.
Giá tour cho một chuyến tham quan lâu đài kéo dài 6 tiếng là từ 180 USD.
Khách vào lâu đài có thể sử dụng định vị GPS để tránh bị
lạc. Trước đây lâu đài quá rộng, nên khách thường chỉ có thể đi thăm một nửa số
phòng và lạc đường. Nơi đây cũng có thêm một số triển lãm mới. Phòng bán vé vào
cửa có tủ để đồ cá nhân, nhà vệ sinh... Du khách phải mua vé trực tuyến, thời
gian mở cửa cả tuần, từ 9h đến 16h. Giá vé vào cửa từ 12 USD. Hiện tại các
phòng trong lâu đài đều đóng cửa ngừng đón khách, chỉ còn "Tuyến đường
xanh" - khu vực quanh lâu đài.
Anh Minh (Theo Lonely Planet)
Nguon: https://vnexpress.net
