Ký ức Tết trong tôi: Đã có một thời rất xa như thế...
Đã có một thời rất xa như thế... Mùi khói cay xè xung lên tận mũi. Vài hạt mưa lác đác ngấm vào than hồng và làm cái thức mùi ấy càng nồng nặc hơn. Hình như mưa cũng biết làm nhòe đôi mắt người trông...
Cũng là đêm 30, nhưng cảnh ấy thật lạ. Những cột khói xanh mờ ảo dần đã được thay thế bằng những cây nêu sáng lấp lánh chọc trời. Hòa với tiếng nhạc xập xình, anh đi chơi chỗ này, anh lại đi chơi với bên kia, người thì ngủ, người thì chìm vào thế giới ảo với những bài đăng tràn đầy hào hứng đón năm mới... Gia đình nếu không nói là tan tác thì cũng như chim vỡ tổ, mỗi người một hướng. Tôi vớ lấy mấy thanh củi khô, cố tìm lại một hơi ấm, một kỉ niệm, xa xưa...
Đêm giao thừa của hơn chục năm về trước đã thay đổi hẳn, có lẽ kể từ khi qui hoạch lại thành phố. Không còn những bãi đất trống, những khoảnh sân nhỏ để gia đình vui vầy với biết bao câu chuyện ngày xưa bên nồi bánh chưng nghi ngút khói. Tôi thấy lòng mình thắt lại. Kỉ niệm ngày xưa lại tràn về, ồ ạt như một cơn sóng thần đẩy cho cảnh vật nhòa đi...
Ngày 30. Ngày cuối cùng trong năm của thời xưa ấy chẳng có vẻ hời hợt như bây giờ mà trái lại nó lớn lắm, thiêng liêng lắm mà vui nhất là lũ trẻ con chúng tôi. Tôi đã thấy hối hận vì đã ậm ừ để mẹ đặt vài ba cặp bánh chưng ở tiệm, mẹ bảo như thế đỡ tốn công sức, gọn lẹ và đặc biệt là giá cả cũng “như nhau”. Vẫn là tôi thích cái cảm giác tất bật, bận rộn chuẩn bị cùng gia đình hơn. Ánh lửa loe lóe hôm nay cho tôi bắt gặp lại màu lửa bếp trong kí ức ngày xưa.
Ảnh minh họa.
Tôi nhớ những buổi chiều cuối năm, vẫn là ánh nắng nhẹ xuyên qua lớp sương lạnh cuối đông đấy, cảnh vật không có gì thay đổi nhưng lòng người lai có một sự biến đổi ghê gớm: bận rộn mà vẫn vui, vẫn háo hức chờ đợi. Nhà tôi có tục gói bánh Tết vào mỗi chiều 30, không chỉ có mỗi gói bánh thôi đâu, mà tất cả những việc quan trọng như dọn bàn thờ, đi chợ sắm tết, mổ lợn chung... cũng được làm vào hôm ấy, nên đâm bận bịu ra. Nhưng cũng bởi vì thế mà gia đình tôi lại có dịp ở cạnh và chia sẻ với nhau nhiều hơn. Mẹ tôi đã tất bật ngâm nếp, đậu từ sáng sớm để kịp chiều cho bố con tôi gói bánh. Và “nhiệm vụ” thì được định không biết tự bao giờ: anh tôi chẻ lạt, buộc lạt, cắt lá cho bố tôi gói; tôi chẳng mấy khéo tay nên nhận đổ gạo, nhân vào khuôn.
Chiếc chiếu nhỏ trải giữa sân ngày xưa cứ reo mãi những tiếng cười rộn của ba cha con tôi, gió đưa mãi vào tận gác bếp nơi mẹ còn “đau đầu” với khoản phân chia thực đơn. Ấm cúng lắm, vui lắm! Khoảnh sân nhỏ thế mà chứa cả vũ trụ tí hon tuổi thơ anh em tôi, hễ cứ thấy những tùm lá dong mát mượt dựng nơi chái là báo hiệu Tết sắp về. Năm nào cũng như năm nào, nhưng công việc gói bánh của mỗi năm lại đầy những kỉ niệm riêng biệt, không hòa trộn, không lẫn vào đâu được. Tôi cứ ngỡ như những buổi chiều như thế là mãi mãi.
Đêm đến lại càng hồi hộp. Trẻ con như anh em tôi lại càng vui. Tham gia cùng bố mẹ nhóm lửa nấu bánh chưng, tôi lại được dịp nghe kể về những câu chuyện truyền thống gia đình. Dưới cái se se lạnh của đêm lúc về khuya, huyền ảo, thơ mộng, gia đình tôi quây quần bên bếp lửa. Nói là “bếp” nhưng đó lại là ba cục gạch chụm vào. “Nồi” là xác thùng pháo sáng mà cha mẹ tôi đã cất từ rất lâu lâu ấy. Bánh chưng, bánh tét xếp gọn. Cái chiếu manh chở đầy những câu chuyện kì lạ, đến nỗi mà nếu chẳng có “đêm giao thừa” thì có lẽ chúng tôi sẽ chẳng được nghe bao giờ. Tiếng kể của mẹ, của cha trầm ấm, biết bao yêu thương lắng cùng tiếng sôi lúc búc. Nào là những cái tết ngày xưa của cha mẹ, tết những hồi bố còn đi bộ đội, đói khổ biết chừng nào; rồi đến cả cái lịch sử của Tết, truyền thống bánh chưng bánh giầy của chàng Lang Liêu. Hồi đó không hiểu lí do gì, mà tôi cứ nhớ như in câu nói của mẹ: “Bánh chưng sôi không cần đun nữa, rút bớt củi để than riu riu tự chín, cũng như cuộc đời các con; đủ lông đủ cánh chẳng cần ai thúc giục, chẳng cần điều đẹp đẽ thơ mộng cũng tự trưởng thành, tự mình trưởng thành...”.
Hồi ấy tôi lên 9, vào lớp chuyên văn. Tôi đã chép câu nói của mẹ vào một cuốn sổ nhỏ, cứ coi như một câu nói hay dù chẳng hiểu gì. Và tôi đã thích thú lắm, ngồi bó gối mơ màng nhìn ánh lửa đỏ hồng hai gò má, đôi mắt lại sáng lên mỗi khi một tàn lửa cam va đập để rồi bay lên cao, cứ ngỡ bột lân tinh trong những câu chuyện thần thoại. Đêm giao thừa cũng đẹp như thần thoại. Nơi mà tục lệ nấu bánh chưng để thức đón giao thừa không bao giờ chết. Tôi nhớ hồi ấy không lắm pháo, không đủ sắc loại như bây giờ, nhưng khoảnh khắc đồng hồ điểm 12 tiếng vẫn là lúc đẹp và náo nhiệt nhất trong năm. Nhà tôi không năm nào mua pháo, chỉ có anh em tôi cạo diêm để làm thành dăm ba quả “pháo đinh”. Cũng có lúc, hòa cùng cái rực rỡ của làng xóm, tôi rút những thanh củi phi lao dài cháy dở trong nồi bánh chưng, thân đỏ thẫm, huơ huơ về phía xa cứ như ngọn đuốc nhỏ. Và thường ngay thời khắc đó. Bố tôi mới nhắc nồi bánh chưng xuống, dở nắp ra là ào ạt hơi trắng xóa thơm mùi đồng cỏ nội. Mùi lá dong, mùi mật ngọt của lạt tre đặc biệt làm con người ta dễ rung động. Lấy bánh ra, vuông vắn, tròn trịa, anh em tôi lại thi nhau tranh giành bánh này của đứa này, bánh kia của đứa kia. Mẹ tôi chỉ nhìn và cười hiền.
Nồi bánh chưng đêm giao thừa vẫn là một thứ gì đó gắn bó lắm, thân thương lắm trong trí óc tôi. Nhớ cái lúc trông thấy nước còn lại sau khi lấy hết bánh ra, tôi lại được mẻ hét ầm lên cho là nước luộc gà vì cái màu vàng xanh, trong mát, tươi mới ấy. Rồi lại cùng anh đòi cho bằng được lấy để chan ăn với cơm... Ồn ào và ríu ra ríu rít hệt như những chú chim non. Nhưng tiếng gọi ấy chỉ có thể đặc sệt mùa xuân, của tết mà thôi! Cha tôi đặt bánh lên bàn thờ cúng gia tiên ngay vào lúc đất trời chuyển sang một năm mới, lúc bánh hãy còn nóng, mỗi đường khói trắng là mỗi sợi chỉ nhỏ bay lên, rực rỡ trong đôi mắt thèm thuồng của anh em tôi. Những lúc ấy, được cha cất cho một cái để ăn thì hay phải biết!
Thời gian là một cuộc chạy đua. Tôi chẳng còn nhớ từ bao giờ mà gia đình tôi không còn những đêm thức cùng nhau để cùng nấu bánh chưng đón năm mới. Không biết có phải từ lúc những người hàng xóm phàn nàn vì mảnh sân nhỏ quá, vì mùi khói nồng nặc quá; hay là vì những thứ nồi hiện đại chỉ cần một nút bấm và thời gian thì thay con người hoàn thành tất cả, chẳng cần đến sắc đỏ của than hồng nữa? Đời sống tất bật đến nỗi, ngày Tết gia đình tôi còn chẳng mấy khi trò chuyện cùng nhau. Anh tôi đi làm xa chẳng mấy khi về. Cảnh nhà thiếu vắng vì nỗi vài ba con chữ cơm áo gạo tiền. Nhưng Tết, nhưng món bánh chưng truyền thống lại có thể vì những điều đặt của cuộc sống hôm nay mà phai mờ được sao? Cô đơn ngay chính trong sự tiện lợi và làm rảnh bản thân, những đêm như hôm nay, tôi chỉ biết mơ về những ngày xưa xưa ấy, bóng dáng nụ cười tuổi thơ cứ lấp ló trong dư vị nồi bánh chưng bay. Ngạt ngào...
Trương Võ Hà Nhi
